HÜCRE ZARINDAN MADDE GEÇİŞ 

 Yoğunluk : Birim hacimdeki madde miktarına yoğunluk denir . Çözeltilerin 

şeker , tuz , protein gibi madde miktarı arttıkça yoğunlukları da artar . 

Yoğun çözeltilerin çözücü ( su miktarı ) daha azdır . 

KÜÇÜK MOLEKÜLLÜ MADDELERİN GEÇİŞİ

 Pasif Taşıma: Çok yoğun ortamdan az yoğun ortama enerji harcanmadan 

gerçekleşen madde taşıma şeklidir 

 Pasif Taşımanın Özellikleri :  .

·         Enerji harcanmaz ·

·         Taşıma çok yoğun ortamdan az yoğun ortama 

         doğru gerçekleşir 

·         Canlı ve cansız hücrelerde görülür . ·

·         Sıcaklık ve hareket difüzyonu hızlandırır . 

 Difüzyon : Moleküllerin çok yoğun oldukları ortamdan az yoğun 

oldukları ortama geçmelerine ,yayılmalarına difüzyon denir .

Difüzyon iki ortam arasında yoğunluk farkı ortadan kalkıncaya 

kadar devam eder . Canlı ve cansız zarlarda ve zar olmayan 

ortamlarda gerçekleşir . 

Difüzyon hızına etki eden faktörler : 

·         İki ortam arasında yoğunluk farkı arttıkça difüzyon hızı artar . ·

·         Sıcaklık ve hareket difüzyonu hızlandırır . ·

·         Hücre zarındaki por sayısı ve por genişliği artıkça

        difüzyon hızı artar . ·

·         Molekül büyüklüğü artıkça difüzyon hızı azalır . ·

·         Basınç farkı difüzyonu hızlandırır . ·

Kolaylaştırılmış difüzyon : Maddeler hücre zarından bir taşıyıcı yardımıyla 

geçiyorlarsa buna kolaylaştırılmış difüzyon denir .Enzimler kolaylaştırılmış

 difüzyonda görev alır . Difüzyonla hücre zarından alınabilen maddeler : Su , 

oksijen , karbondioksit , iyot , etil alkol , glikoz , galaktoz , fruktuz , aminoasit ,

 yağ asiti , gliserol Na . K gibi iyonlar mineraller . 

Difüzyonla hücre zarından alınamayan maddeler : Proteinler, yağlar , disakkaritlar , 

lipoprotein , polisakkarit , virüs , bakteri , ATP 

Osmoz : Çözücünün ( suyun ) çok olduğu taraftan az olduğu tarafa yarı 

geçirgen bir zarı aşarak geçmesine osmoz denir .

 Osmatik basınç :Aralarında yoğunluk farkı bulunan ve yarı geçirgen zarla 

ayrılmış iki çözeltiden madde yoğunlu fazla su miktarı az olan çözelti ,madde

yoğunluğu az su miktarı fazla olan çözeltiden su almak ister . Madde yoğunluğu 

az olan çözeltiden madde yoğunluğu çok olan çözeltiye suyun geçişi sırasında 

suyun yarı geçirgen zara yapmış olduğu basınca osmatik basınç denir . 

Bir hücredeki su miktarı artıkça ozmatik basınç azalır, su miktarı azaldıkça ozmatik

 basınç artar . Ozmatik basınç yoğun çözeltilerin su emme kuvveti olarakta kabul edilir . 

 Çözelti Çeşitleri 

İzotonik çözelti : Hücre içi sıvı yoğunluğu ile aynı yoğunluktaki çözeltilere izotonik 

çözelti denir . 

 Hipertonik çözelti : Hücre içi sıvı yoğunluğundan daha yoğun çözeltilere hipertonik 

çözelti denir . Tuzlu su , şekerli su , protein,yağ nişasta taşıyan sıvılar . 

 Hipotonik çözelti : Çözünen madde yoğunluğu hücre içi sıvı yoğunluğundan daha 

az olan çözeltilere denir . Saf su hipotonik çözeltiye örnektir . 

A) Hücre izotonik bir çözelti içerisine konduğu zaman hücredeki su miktarı değişmez . 

B) Plazmoliz : Hücre hipertonik bir çözelti içerisine konursa hücre su kaybeder ve büzülür 

bu olaya pazmoliz denir . 

C) Depazmoliz : Pazmolize uğramış bir hücre hipotonik bir çözelti içerisine konursa , hücre 

tekrar su alarak eski haline döner bu olaya deplazmoliz denir . 

D) Turgor : Deplazmolize uğrayan hücre uzun süre hipotonik çözelti içerisinde 

bırakılırsa hücre normalden fazla su alır ve şişer bu olaya turgor denir . Turgora 

uğrayan hücrenin almış olduğu sıvı hücre zarına doğru bir basınç uygular bu basınca 

turgor basıncı denir . Turgor basıncı bitkilerde dik durmayı sağlar . 

E) Hayvan hücreleri hipotonik çözelti içerisinde uzun süre kalacak olursa hücre çok fazla 

su alır ,hücre zarı gerilime dayanamaz , zar parçalanır ve hücrenin ölümüne neden olur .

Bu olaya hemoliz denir . Bitki hücrelerinde dayanıklı hücre çeperi bulunduğu için 

hemoliz görülmez . 

 Turgor basıncı ile ozmatik basınç arasında ters orantı vardır . Su alan bir hücrenin ·

ozmatik basıncı azalırken turgor basıncı artar. Ozmatik basınç ile turgor basıncı 

arasındaki fark emme basıncı olarak kabul edilir .  Bir noktada ozmatik basınç ile 

turgor basıncı denge noktasına ulaşır. Bu durumda emme basıncı 0’ dır ve su alışverişi durur.

Aktif Taşıma: Enerji harcanarak madde taşınmasına aktif taşıma denir.

 ÖZELLİKLERİ : 

·         Enerji harcanır . ·

·         Canlı hücrelerde görülür . ·

·         Az yoğun ortamdan çok yoğun ortama madde taşınır . ·

·         Enzim kullanılır . ·

 Enzimler görev aldığı için enzimleri etkileyen faktörler ( sıcaklık , PH , radyasyon ,

 su ·yoğunluğu , inhibitör vb. ) aktif taşımayı da etkiler . Porlardan geçebilecek 

büyüklükteki maddelerin hücre zarından enerji harcanarak taşınmasına denir Sadece

 canlı hücrelerde görülür . enzimler kullanılır . Genellikle madde az yoğun ortamdan

 çok yoğun ortama doğru taşınır . Bir enzim hücre dışındaki maddeyi zarda bulunan 

bir taşıyıcıya bağlar. Taşıyıcı maddeyi zarın iç yüzeyine doğru taşır. Başka bir enzim 

yardımıyla ATP enerjisi kullanılarak madde taşıyıcıdan ayrılıp hücre içine alınır . 

BÜYÜK MOLEKÜLLÜ MADDELERİN GEÇİŞİ

Zardan geçemeyecek büyüklükteki maddeler ( protein ,yağ, disakkaritler, 

polisakkaritler,) koful oluşturularak hücre içine alınabilir ( endositoz ) veya 

hücrede koful içerisinde bulunan büyük yapılı maddeler kofulun hücre zarına 

temas ettiği noktadan açılan açıklıktan dışarı atılabilir (ekzositoz ). 

 Bu olaylar bir çeşit aktif taşıma olarak kabul edilir , enerji harcanır ,

sadece canlı hücrelerde görülebilir . 

Endositoz

  Hücre zarında bulunan porlardan geçemeyecek büyüklükteki moleküllerin 

zarda cep oluşturularak hücre içine alınmasına denir .Fagositoz ve 

pinositoz olmak üzere iki şekli vardır . 

 Enerji harcanır. ·

 Canlı hücrelerde görülür . ·

 Enzim kullanılır ·

 Çeperi olan hücrelerde ( bitki hücrelerinde ) görülmez . ·

 Zar yüzeyinin küçülmesine , neden olur . ·

Fagositoz : Hücre zarından geçemeyecek büyüklükteki katı maddeler 

hücre zarının oluşturmuş olduğu yalancı ayaklarla sarılır . Zardan 

meydana gelen kesecik ( koful ) içerisinde hücre içine alınır . 

Pinositoz : Zardan geçemeyecek büyüklükteki sıvı moleküllerin 

hücre içine alınma şeklidir . Hücre içine alınacak büyük yapılı sıvı 

molekülün bulunduğu tarafta hücre zarında bir çöküntü meydana gelir .

 Sıvı molekül bu çöküntü içerisine girer . İçe doğru oluşan cep dış 

kısımda birleşir . Sıvı molekül kesecik içerisinde hücreye alınmış olur . 

EKZOSİTOZ 

 Hücre içerisindeki salgı keseciklerinin ( ER ve golgi tarafından 

oluşturulan kesecikler ) veya hücrede içerisinde büyük yapılı artık 

madde bulunan kofulların hücre zarı ile birleşerek içindeki maddeyi

 dışarı atması olayıdır . İçi salgı ile dolu koful veya kesecik hücre 

zarına yaklaşır, zara temas eder.Kofulun zara temas ettiği noktada 

bir açıklık meydana gelir . Oluşan açıklıktan koful içindeki madde 

dışarı atılır . 

 Canlı hücrelerde görülür ·

 Enerji harcanır ·

 Enzim kullanılır ·

 Bitki ve hayvan hücrelerinde görülür . ·

 Hücre zarının yüzeyinin büyümesini sağlar . ·

 Büyük yapılı besinler endositozla alınır .Endositoz sonucu hücre içerisinde 

besin kofulu meydana gelir . Lizozomlar besin kofuluyla birleşir . Koful

 içerisinde lizomun sindirim enzimleri besinleri hidrolizle monomerlere parçalar.

 Küçük yapılı monomerler koful zarından stoplazmaya geçer . Koful içerisinde 

kalan büyük yapılı artık maddeler ekzositozla zardan dışarı atılır . 

 Ayrıca golgide oluşan salgı kofulları içeresindeki salgı maddeleri de 

ekzositozla hücre zarından dışarı atılır .